SOSYAL BİLİMLERDE
ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ DERSİ
VİZE ÖDEVİ
ÖDEV KONUSU:Kitap Özeti
SEÇİLEN KİTAP:Duygusal Zeka
Neden IQ'dan daha önemlidir?
Varlık/Bilim Yayınları
YAZARI:DANIEL GOLEMAN
DUYGUSAL ZEKA
Türümüz var oluşunu büyük ölçüdeduyguların insan ilişkilerindeki gücüne borç-
ludur.Kararlarımızı ve hareketlerimizi şekillendirirken hislerimiz çoğu zaman düşünce-
lerimize baskın çıkar.Duygular bize hakim olduğu sürece,zeka iyi ya da kötü hiç bir
re varamaz.
Tüm duygular harekete geçmemizi sağlayan dürtülerdir.Aslında biz iki zihne sahibiz;
birisi düşünüyor,diğeri ise hissediyor.
Birbirinden tamamen farklı bu iki kavrama tarzı,zihinsel yaşantımızı oluşturmak için
etkileşim halindedir.Akılcı zihin,bilincimize daha yakındır,düşüncelidir ve tartıp yansıtabilir.
Bunun yanında fevri ve güçlü,bazen de mantıksız olan bir kavrama sistemi daha vardır;bu
da duygusal zihindir.Hisler yoğunlaştıkça duygusal zihin devreye girer ve akılcı zihin etki-
sini yitirir.
Duyguların,akıl üzerindeki etkisini anlamak için beynin gelişimine bakmamız gerekir.
Homo sapiens neokorteksi,düşüncenin beşiğidir.Hissettiklerimize düşünce katar.Hayatta
kalabilme üstünlüğü neokorteksin strateji geliştirme,uzun vadeli plan yapma gibi kurnaz-
lıklarına borçluyuz.
Amigdala,duygusal belleğin ve başlı başına anlamın deposudur;amigdalasız yaşam,kişi-
sel anlamlarından soyutlanmış bir yaşamdır.Amigdala,psikolojik gözcü konumuyla ruh
dünyamızda merkezi bir yere yerleşmiştir.Doğrudan amigdalaya ulaşan duygular bizim en
ilkel ve en güçlü hislerimizi kapsıyor;işte bu devre,duyguların gücünü ve akla olan üstünlü-
ğünü çok iyi açıklıyor.
Hisler,bize doğru yönü gösterir;ondan sonra kuru mantık işe yarar.Demek ki duygular
mantıklı olmak için gereklidir.
Bir bakıma;akılcı ve duygusal olmak üzere iki beynimiz,iki zihnimiz ve iki farklı türden
zekamız vardır.Hayatı nasıl yaşadığımız her ikisi tarafından belirlenir.Sadece IQ değil,
duygusal zeka da önemlidir.Aslında akıl,duygusal zeka olmadan tam vermli çalışamaz.
Akademik zekanın,duygusal yaşamla pek ilgisi yoktur.Kişiler arası ilişkilerde zeka,
diğer insanları anlamaktır.Özbilinç,duyguları idare edebilmek,kendini harekete ge-
çirmek,başkalarının duygularını anlamak,ilişkileri yürütebilmek,duygusal zekaya ait
yeteneklerdir.İnsanı insan yapan niteliklerin çoğu duygusal zekadan gelmektedir.
Kararlar,salt mantığa dayanarak alınamaz;kişinin güdülerine ve geçmiş deneyimlerden
derlenmiş duygusal bilgeliğe ihtiyaç vardır.Kişisel açıdan doğru kararlar verebilmenin a-
nahtarı,hislerine kulak vermektir.
Bize sıkıntı veren duygulara hakim olabilme,duygusal sağlığımızın anahtarıdır.Duygu-
ların yoğunluğu ve süresi uygun ölçüyü aşıyorsa,o zaman rahatsızlık veren uçlara,yani kro-
nik kaygı,kontrolsüz öfke ve depresyona doğru kayarlar.
Duygusal zeka açısından umutlu olmak,kişinin zorlu engeller veya yenilgiler karşısın-
da bunaltıcı kaygıya,teslimiyetçi bir tutuma ya da depresyona yenik düşmemesi anlamına
gelir.İyimserlik tıpkı umut gibi,zorluklara ve engellemelere rağmen genel olarak hayatta
herşeyin iyi gideceğine dair beklentidir.İyimserlik ve umut öğrenilebilir.Her ikisinin de te-
melinde,psikologların özverimlilik dediği görüş,yani kişinin hayatındaki olaylarla başe-
debileceğine dair inancı vardır.
Empatinin kökeni özbilinçtir.Başkalarının ne hissettiğini kaydedememek duygusal
zeka bakımından büyük bir eksikliktir.Çünkü duygusal ahenk,empati yetisinden kaynak-
lanır;ahlakın kökleri empatide bulunur.
Her temasta duygusal sinyaller göndeririz ve bu sinyaller bizimle birlikte olanları da
etkiler.EQ,bu alışverişin idaresini içerir.Sosyal zekanın temelinde ise grupları organize
edebilme,tartışarak çözüm bulma,kişisel bağlantı,sosyal analiz becerileri bulunur.
Duygusal öğrenmede cinsiyetler arasında farklılıklar vardır.Kızlar,"sözlü sözzsüz
duygusal işaretleri okumakta,hislerini ifade etmekte " ustalaşırken,erkekler,"incinebilir-
lik,suçluluk,korku ve acıyla ilgili duygularını en aza indirgemekte" beceri sahibi olur.Bu
da ikili ilişkilerde ve evliliklerde önemli rol oynar.
Evliliklerde anahtar niteliğindeki yeterliliklerden biri,eşlerin sıkıntılı hisleri kendi ba-
şına yatıştırmayı öğrenmesidir.Kendi kendine konuşma,savunmacı olmayan dinleme ve
konuşma,saygı ve sevgi evlilikte düşmanlığın önünü keser.
Gelecekte,EQ'nun temel becerileri ekip çalışmasında,işbirliğinde ve insanların bir-
likte daha etkili çalışmayı öğrenmelerine yardımcı olunurken büyük önem kazanacaktır.
Duyguların sağlık açısından önemi incelendiğinde ise,merkezi sinir sistemi ile ba-
ğışıklık sisteminin sayısız şekilde iletişim halinde olduğu görüldü.
Öfke,kaygı kronikleştiğinde,insanların bir dizi hastalığa karşı direncini kırabilir.
Depresyon ise kişilerin daha kolay rahatsızlanmasına neden olmasa bile ,özellikle durumu
ağır olan hastaların tıbbi açıdan iyileşmesini engelleyebilir ve ölüm riskini artırabilir.İ-
yimserlik,umut,duygusal desteğin iseşifa gücü vardır.Ayrıca,kronik ya da ciddi bir
hastalıkla savaşanların hislerini umursamayan tıbbi bir bakım artık yetersiz kalmaktadır.
Tıbbın duygu ve sağlık arasındaki bağdan,yöntem açısından daha fazla yararlanmasının
zamanı çoktan gelmiştir.
Ayrıca,çocukların okuldaki başarısızlıklarının ardında da duygusal zekadan yok-
sunluk yer almaktadır.Bir çocuğun okula hazır olması,nasıl öğreneceğine bağlıdır.Bunun
da yedi öğesi vardır:Güven,merak etme,amaç gütme,özdenetim,ilişki kurabilme,i-
letişim yeteneği,işbirliği yapabilme.
Duygusal dersler,-hatta kalbin en derinlerinde yer eden,çocuklukta öğrenilmiş a-
lışkanlıklar bile- yeniden biçimlendirilebilir.Duygusal öğrenme yaşam boyu sürer.
Mizaç,duygusal hayatımızın özelliklerini oluşturan ruh halleri olarak tanımalana-
bilir.Genler tek başına davranışı belirlemez;çevremiz,özellikle de büyürken yaşadıkla-
rımız ve öğrendiklerimiz,yaşam ilerledikçe mizaçla ilgili bir eğilimin nasıl ifade bulaca-
ğını belirler.Duygusal yeteneklerimiz sabit veriler değildir;doğru bir öğrenmeyle geliş-
tirilebilirler.
Alkoliklik,uyuşturucu bağımlılığı,yeme bozuklukları vb. kötü alışkanlıklar depres-
yon,kaygı belirtilerini kendi kendilerine tedavi etme yöntemi olarak gelişebilmektedir.
Duygusal eğitim;hisleri tanıyıp onları tanımlayacak bir sözcük oluşturma anlamın-
da özbilinci;düşünceler,duygular ve tepkiler arasındaki bağlantıları sezmeyi;bir karara
duyguların mı yoksa düşüncelerin mi hükmettiğini bilmeyi;farklı seçimlerin sonuçlarını
öngörmeyi ve bütün bu içgörüleri uyuşturucu kullanmak,sigara içmek ve seks gibi ko-
nulardaki kararlarda uygulamayı içeriyor.Ayrıca,duygu yönetimi,duyguların verimli kul-
lanımı,empati,duyguları okuma,ilişkileri yürütme yeteneklerini yerleştirmek de eğitime
dahil.
Yapılan araştırmalara göre, duygusal okuryazarlık programları çocukları okuldaki
başarı puanlarını ve performansını iyileştirmektedir.Duygusal okuryazarlık karakter,ah-
laki gelişim ve yurttaşlık eğitimiyle birlikte gelilşir.
"Yaşam düşünenler için bir komedi,
hissedenler içinse bir trajedidir." |
